Dág schuldgevoel, hallo verantwoording
Schuldgevoel: ik kan er zomaar last van hebben. Iemand zei ooit: heb je een schuldgevoel? Dan is er vast een slachtoffer in de buurt. Dat blijkt vaak te kloppen. Mijn schuldgevoel kan me een verstikkend gevoel geven. Ik voel me fout, fouter, foutst. En hoe langer ik dat laat duren, des te slechter ik me voel. Door afstand te nemen, nuchter te kijken en verantwoording te nemen voor mijn gedrag en de gevolgen, help ik mezelf uit mijn schuldgevoel-wurggreep te komen.
Schuldgevoel is fout!
Schuld is zo’n beladen woord. Ik ken het juridisch: een geldschuld. En ook in het strafrecht: verwijtbaarheid door een daad die schade veroorzaakt. Dan volgt ook een straf. Of, bij verzachtende omstandigheden, wat minder straf. Of vrijspraak, bij het ontbreken van schuld. Een juridisch plaatje. Maar hoe zit het met schuld-gevoel? Op een andere manier naar schuldgevoel kijken en verantwoording nemen helpt je omgaan met dit beladen woord.
Schuld is het gevoel dat ik iets niet goed heb gedaan, een fout heb gemaakt. Dat beklemt en maakt me klein en onzeker. Fout! Fout! En dat maakt me vervolgens boos.
In de kerk is veel gesproken over schuld en zonde. Voor mij is dat niet de context van hoe ik denk dat het leven het bedoelt. Voor mij helpt het om zuiver en objectief te kijken naar ‘schuld’: ik heb een handeling gedaan, dat heeft consequenties en dat geeft een gevoel. Zo ben ik laatst weggelopen terwijl de pompoensoep stond te koken. Nu is het volledig aangebrand, het hele huis stinkt. Ik heb dat niet goed gedaan; ik heb hieraan schuld. Tja. Onhandig, vergeetachtig, dom. Ik voel me schuldig. Ik vind het spijtig dat ik niet heb opgelet.
Nuchter bekijken en verantwoording nemen
Ik bekijk dit soort situaties steeds meer met een feitelijk en nuchter oog. Ik spreek voor mezelf uit dat ik dit of dat heb gedaan. Ik constateer vervolgens wat de consequenties zijn. En ik accepteer oorzaak en gevolg. Het bijzondere is: hierdoor creëer ik vrijheid in mijzelf. Ik kan mezelf voelen; mijn power, mijn beperkingen, mijn complete zijn. Ik merk dat mijn schuldgevoel direct ineenschrompelt op het moment dat ik verantwoording neem.
Hiermee heb ik ook ruimte om me in de ander te verplaatsen. Door mij wérkelijk in de ander in te leven, gaat mijn mededogen stromen. Ik kan de pijn/boosheid/angst van de ander voelen, veroorzaakt door mijn gedrag. Dan kan ik daar weer naar handelen, of in mijn meeleven naast de ander gaan staan. Ik sla een brug. Verantwoording nemen geeft me kracht en helderheid en mijn liefde groeit.
Daarom leef ik naar mijn motto: graag veel verantwoording, en weinig schuldgevoel. Bovendien: schuld is betrekkelijk, er zijn alleen leersituaties. Haal dus het bewustzijn uit dat wat je doet. Dat is alles. Dat is genoeg.
Ebba Hoogenraad, Trainingsinstituut Tjongeroog in Nieuwetijdskind Magazine 15 november 2023 via deze link
